Μουσείο Κυπριακού Σιδηρόδρομου (αφιέρωμα-φωτορεπορτάζ) !

Αναδημοσιεύουμε από το ιστολόγιο "Μηχανοδηγοί ΤΡΑΙΝΟΣΕ":

Αν και η ιδέα για κατασκευή σιδηροδρόμου στη Κύπρο υπήρχε απο το 1878, απο τον  πρώτο Βρετανό Ύπατο Αρμοστή Sir Garnet Wolseley, εξαιτίας της αβεβαιότητας για την παραμονή των Βρετανών στο νησί δέν......
μπήκε σε εφαρμογή μέχρι το 1903 όπου υπέβαλε αίτηση για την κατασκευή του ο Frederic Shelford εκ μέρους των Crown Agents.
Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος (Κ.Κ.Σ), που λειτούργησε από τις 21 Οκτωβρίου του 1905 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 1951 κάλυπτε μια διαδρομή από την Αμμόχωστο στα ανατολικά μέχρι τη Μόρφου στα δυτικά περνώντας από τη Λευκωσία. Τα τμήματα του σιδηροδρόμου κατασκευάστηκαν σταδιακά και το τελίκο συνολικό μήκος του ήταν 122 χλμ. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του μετέφερε 7.348.643 επιβάτες χωρίς να λογαρίασουμε αυτούς που δεν πλήρωσαν εισιτήριο, και 3.199.934 τόνους φορτίου. Από το σταθμό εκείνο επέζησε μόνο το κυρίως κτίριο, που συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.
Η ύπαρξη του σιδηροδρόμου διαμόρφωσε τη ζωή των Κυπρίων και συνέβαλε τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού Ωστόσο, στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, αρκετοί τον έβλεπαν περισσότερο ως θέαμα παρά ως μεταφορικό μέσο, γι’ αυτό άλλωστε και συνωστίζονταν κάτω από τις γέφυρες για να τον «θαυμάσουν»

Τα σοβαρά δυστυχήματα που ήταν και θανατηφόρα, που συνέβησαν κατα τη διάρκεια της λειτουργίας του Σιδηροδρόμου ήταν σχετικά λίγα. Τα περισσότερα ήταν εκτροχιασμοί και συγκρούσεις οχημάτων και τρένων στις διασταυρώσεις, που οφείλονταν συνήθως σε παραβάσεις των κανονισμών και σε απρόσεκτη διασταύρωση των γραμμών από πεζούς και κάρα.
Εκτός απο τα κανονικά τρένα υπήρχαν και διάφορα άλλα έκτακτα δρομολόγια όπως υπηρεσίες που αφορούσαν διάφορες τελετές του κράτους, για παράδειγμα η άφιξη νέου ύπατου αρμοστή. Υπήρχαν επίσης ειδικά δρομολόγια για μπάνια, κάθε Κυριακή. Άλλα δρομολόγια εξυπηρετούσαν το κοινό για το ετήσιο φεστιβάλ πορτοκαλιού στην Αμμόχωστο και για τις ιπποδρομίες στη Λευκωσία.
Κατά μήκος του σιδηροδρόμου χτίστηκαν 10 σταθμοί και 27 στάσεις. Οι σταθμοί άνηκαν σε 3 κατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος και τη σημασία τους. Οι μεγαλύτεροι είχαν αμαξοστάσια, μηχανοστάσια, αποθήκες εμπορευμάτων και περιστροφική πλάκα για την επαναστροφή των μηχανών. Οι μικρότεροι σταθμοί και οι στάσεις είχαν τροχιές διασταύρωσης και μια ή περισσότερες παρακαμπτήριες. Οι σταθμοί της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου ήταν οι δύο κύριοι σταθμοί. Ανήκαν και οι 2 στην Τάξη 1 αλλά ο καθένας από αυτούς είχε τη δική του σπουδαιότητα. Tάξης 2 ήταν οι σταθμοί της Ευρύχου και της Μόρφου και τάξης 3 ήταν οι σταθμοί στα Γέναγρα, στην Αγκαστίνα και το Τραχώνι στο Τμήμα 1, και την Κοκκινοτριμιθιά στο Τμήμα 2.
Στον Κ.Κ.Σ. λειτουργόυσαν συνολικά 12 ατμομηχανές που λειτουργούσαν με άνθρακα,  αριθμημένες σε σειρές από το 1 μέχρι το 44. Ανέπτυσσαν μέχρι 25 μίλια την ώρα. 'Ηταν αργές αλλά στερεές. Αντικαταστάθηκαν όμως κάποιες λόγω έλληψης εμπειρίας του προσωπικού στα πρώτα χρόνια και στην έλληψη συντήρησης τους.
Ο Κ.Κ.Σ. διέθετε συνολικά 17 επιβατικές αμαξοστοιχίες που είχαν μήκος 36 πόδια με καμπύλη οροφή και προτεταμένο μπαλκόνι και είσοδο σε κάθε άκρο. Υπήρχε δυνατότητα πρόσβασης από το ένα βαγόνι στο άλλο.
Πρίν από το 1932 ο σιδηρόδρομος είχε συνολικά 220 υπαλλήλους συμπεριλαμβανομένης και της διοίκησης. Μειώθηκαν στους 200 όμως όταν έκλεισαν τα προσωρινά τμήματα 2 και 3. Το διάστημα που αποσυναρμολογείτω ο σταθμός χρειάστηκε αρκετό εργατικό δυναμικό, 12 επιπλέον επιστάτες και 112 εργάτες. Ο συνολικός αριθμός ανήλθε τότε στους 352. Πολλοί Κύπριοι εργάζονταν στον Κ.Κ.Σ αλλά η ανώτερη διοίκηση στηρίχτηκε κυρίως σε Βρετανούς υπαλλήλους που είχαν τις απαραίτητες γνώσεις και πείρα.
Ο Κ.Κ.Σ. Και Η Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρία
Η Κυπριακή μεταλλευτική εταιρία ιδρύθηκε στις ΗΠΑ το 1916. Ο Αμερικανός μηχανικός μεταλλείων Charles Godfrey Gunther που είχε εντοπίσει τα κοιτάσματα πυρίτη στο Τρόοδος ήταν ο διευθυντής της εταιρίας στην Κύπρο μέχρι το 1925. Για τη μεταφορά των μεταλλευμάτων η εταιρία δημιούργησε δικό της σιδηρόδρομο που ακολουθούσε παράλληλη πορεία με τις κυβερνητικές σιδηρογραμμές κατά μήκος της διαδρομής από τη Σκουριώτισσα μέχρι τη διασταύρωση Καρκώτη. Σε αυτό το σημείο μια υπέργεια γέφυρα οδηγούσε τη νέα σιδηροδρομική γραμμή πάνω από τις κυβερνητικές και κατέληγε σε αποβάθρα η οποία αρχικά κατασκευάστηκε στην Πεντάγεια. Η συνεργασία της εταιρίας με τον Κ.Κ.Σ τερματίστηκε το Σεπτέμβριο του 1946 όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε το κλείσιμο του τμήματος 2. Η εταιρία αντέδρασε αμέσως και έλαβε ως αποζημίωση £300 000.
Ταχυδρομικές Υπηρεσίες
Εκτός από τη διακίνηση επιβατών και φορτίων, ο σιδηρόδρομος μετέφερε επίσης ταχυδρομείο προς και από τη γραμμή Khedivial, που ερχόταν στο λιμάνι της Αμμοχώστου φέροντας το ταχυδρομείο του εξωτερικού. Ο σιδηρόδρομος εκτελούσε τη διανομή του ταχυδρομείου σε ολόκληρη τη Κύπρο, και πολλοί σταθμοί λειτουργούσαν ως ταχυδρομικά γραφεία ή πρακτορεία. Οι σταθμοί που λειτουργούσαν ως ταχυδρομικά πρακτορεία είχαν το δικό τους γραμματοκιβώτιο και ένα απόθεμα απο γραμματόσημα και ταχυδρομικές σφραγίδες, που αποστέλλονταν από το Λονδίνο. Οι σφραγίδες έγραφαν την ημερομηνία έκδοσης και το όνομα του σταθμού, μαζί με τα διακριτικά γράμματα R.P.O (Railway Post Office). Η πιό παλιά ημερομηνία σε σφραγίδες είναι το 1915. Φαίνεται ότι γραμματόσημα δίνονταν  και στους ελεγκτές των τρένων. Αυτό μαζί με το γεγονός ότι μέσα στα βαγόνια του ταχυδρομείου όπως ήταν το βαγόνι 152, υπήρχαν θυρίδες στις οποίες ταξινομούνταν οι επιστολές, δίνουν την εντύπωση ότι ο σιδηρόδρομος λειτουργούσε σαν ένα μικρό κινητό ταχυδρομικό γραφείο όπου κατά τη διάρκεια της διαδρομής γίνονταν εργασίες ταξινόμησης και σφραγίσματος επιστολών. Tα τηλεγραφήματα αποτέλεσαν επίσης μέρος των υπηρεσιών επικοινωνίας που παρείχε ο σιδηρόδρομος και φαίνεται ότι έκαναν αρκετή δουλειά στα σημεία που το Ανατολικό τηλεγραφικό γραφείο δεν διατηρούσε πρακτορεία. Το 1930 στάλθηκαν 3724 τηλεγραφήματα από διάφορους σταθμούς του σιδηρόδρομου.
Η Χρήση Του Σιδηροδρόμου Στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Κατά το Β' παγκόσμιο πόλεμο (1939-1945) και των μεταπολεμικών χρόνων, Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος είχε σημαντικό ρόλο ως ο κύριος μεταφορέας στρατευμάτων, εφοδίων και πυρομαχικών απο το λιμάνι της Αμμοχώστου προς το αεροδρόμιο της βασιλικής πολεμικής αεροπορίας στη Λευκωσία και σε άλλα στρατόπεδα. Μέσα στο αεροδρόμιο υπήρχε μια στρατιωτική γραμμή στενής σιδηροτροχιάς για τη μεταφορά εφοδίων στις αποθήκες. Η μεταλλευτική εταιρία συνέβαλε στη πολεμική προσπάθεια δανείζοντας τη δική της ατμομηχανή αρ.6 μαζί με άλλα δέκα περίπου βαγόνια, στον Κυπριακό Κυβερνητικό Σιδηρόδρομο, για να βοηθούν στις μετακινήσεις εφοδίων στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Ο Κυπριακός Κυβερνητικός Σιδηρόδρομος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια υποστήριξης των συμμαχικών δυνάμεων κατά τη διάρκεια του  Β'παγκόσμίου πολέμου, ιδιαίτερα όταν οι βρετανικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Κρήτη. Τα Βρετανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στον Ξερό από όπου με μια επιχείρηση χωρίς διακοπή μεταφέρονταν στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Θεωρήθηκε μια εξαίρετη προσπάθεια για μια τόσο μικρή γραμμή και απέσπασε δικαιολογημένους επαίνους.
Το τέλος Του Σιδηροδρόμου
Με τη πάροδο του χρόνου όμως οι οδικές μεταφορές αναπτύχθηκαν σημαντικά εις βάρος της λειτουργίας του σιδηρόδρομου αφού τα έσοδα μειώνονταν και το κόστος επένδυσης γινόταν απαγορευτικό. Έγιναν αρκετές μελέτες για να βρεθεί βιώσιμη λύση για τη συνέχιση της ύπαρξης του σιδηρόδρομου, αλλά στο τέλος το θέμα έπρεπε να αντιμετωπιστεί. Στις 10 Νοεμβρίου 1951, η Βρετανική κυβέρνηση εξέδωσε επίσημη ανακοίνωση, δηλώνοντας πως ο Κυπριακός Σιδηρόδρομος θα έκλεινε στο τέλος του χρόνου. Το τελευταίο τρένο έφυγε από το σταθμό Λευκωσίας στις 2:55μμ τη Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου, 1951 με την ατμομηχανή Αρ.12, που είχε ρυμουλκήσει το πρώτο τρένο στις 21 Οκτωβρίου 1905. Έφτασε στην Αμμόχωστο στις 4 το απόγευμα και δέχτηκε χαιρετισμό από 100 περίπου  προσκεκλημένους, επισήμους και υπαλλήλους. Μετά άρχισε η αποσυναρμολόγηση, οι γραμμές μετά από δημοπρασία κατέληξαν στην Ιταλία το 1953. Οι ατμομηχανές και τα μεταλλικά πλαίσια των βαγονιών πουλήθηκαν για σίδερο. Τα βαγόνια πουλήθηκαν στην Κύπρο και κατέληξαν να χρησιμοποιούνται σαν τροχόσπιτα, αποθήκες και σπιτάκια κήπων.
Tο Μουσείο
Το Μουσείο Κυπριακού Σιδηρόδρομου στεγάζεται στον παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Ευρύχου, στο Τρόοδος. Το κτίριο του σταθμού παρέμεινε εγκαταλειμμένο και ξεχασμένο μέχρι το 2002, όταν το τμήμα αρχαιοτήτων το κήρυξε σε αρχαίο μνημείο με σκοπό τη συντήρηση του και τη χρήση του σαν Μουσείο Κυπριακού Σιδηροδρόμου. Το 2005 άρχισαν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του κτιρίου, που έγιναν με κρατική δαπάνη και ολοκληρώθηκαν το 2008. O σταθμός της Ευρύχου είναι το μοναδικό Μουσείο Σιδηροδρόμων στην Κύπρο. Στα δωμάτια του εκτίθενται αυθεντικά έγγραφα, σχέδια, φωτογραφίες και αντικείμενα σχετικά με τους σιδηρόδρομους της Κύπρου, καθώς και μοντέλα σταθμών και τροχαίου υλικού. Στην πίσω πλευρά έχει κτιστεί η πλατφόρμα και τμήμα της σιδηροδρομικής γραμμής με αυθεντικές ράγιες. Δύο βαγόνια του Κυπριακού Σιδηρόδρομου εκτίθενται κάτω από ένα μεταλλικό στέγαστρο στην αυλή.

* το blog Μηχανοδηγοί ΤΡΑΙΝΟΣΕ θα ήθελε να ευχαριστήσει τον συνάδελφο  Β.ΜΗΧΑΝΟΔΗΓΟΥ Ορνεράκη Γιάννη που βρέθηκε στο μουσείο κυπριακού σιδηροδρόμου και μας έστειλε το φωτογραφικό υλικό .

Πηγή:
- Μουσείο Κυπριακού Σιδηρόδρομου (αφιέρωμα-φωτορεπορτάζ) !
http://mixanodigos.blogspot.gr/2016/10/blog-post_84.html