Σιδηροδρομικός Σταθμός Βόλου - Τραινάκι του Πηλίου

με αφορμή μια ανάρτηση από το συνάδελφο Τάκη Καπασσά ας θυμηθούμε κάποια στοιχεία για το Σ.Σ. Βόλου:
Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Βόλου κατασκευάστηκε από την Εταιρεία Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων σε σχέδια του Ιταλού μηχανικού Εβαρίστο ντε Κίρικο το 1882, και από τότε παραμένει ουσιαστικά αναλλοίωτος. 
ξεχωρίζει για την αισθητική του αυτάρκεια, την αρμονική του διάταξη, την κομψότητα στη σύνθεση, καθώς επίσης και για την αισθητική και λειτουργική του ιδιότητα.



Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος το 1881 ξεκίνησαν τα έργα για τη σιδηροδρομική σύνδεση Βόλου – Λάρισας. Τα έργα αυτά ήταν ιδιαίτερα μεγάλης σημασίας, καθώς συνέδεσαν σιδηροδρομικά το κεντρικό θεσσαλικό κάμπο με το μεγαλύτερο λιμάνι της περιοχής.
Την κατασκευή του έργου την είχε αναλάβει η εταιρία «σιδηροδρόμων Θεσσαλίας», ενώ τα σχέδια της κατασκευής του κτιρίου ο Ιταλός μηχανικός Εβαρίστο Ντε Κίρικο. Η νέα γραμμή εγκαινιάστηκε το 1884, ενώ το υπόλοιπο σιδηροδρομικό δίκτυο το 1886.
Το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού είναι ένα από τα λίγα κτίρια που επιβίωσαν μετά τους σεισμούς, διατηρώντας αναλλοίωτα τα βασικά του χαρακτηριστικά.
Το ιδιαίτερο αυτό κτίριο ακολουθεί τη νεοκλασική τυπολογία και έναν πειθαρχημένο στις κλασικές μορφές σχεδιασμό, που εκφράζει τη μνημειακότητα και την αξιοπιστία της έντονα «γραφικής» αρχιτεκτονικής.
Η ανάδειξη των όγκων με τα κατακόρυφα ανοίγματα και την εξέχουσα δύρικτη στέγη με τον πλούσιο ξύλινο διάκοσμο στο περίγραμμά της, χαρίζουν μια μοναδική πλαστική ομοιογένεια και ισορροπία στο κτίριο, δηλώνοντας έτσι το ταλέντο του σχεδιαστή του.
Η σύνθεση διακρίνεται επίσης για την εφαρμογή διακοσμητικών στοιχείων στις δύο βασικές ζώνες που περιστοιχίζουν το κτίριο, αλλά και την ήρεμη επιβλητικότητα της πρόσοψης που υπογράμμιζε τον τότε ανερχόμενο αστικό χαρακτήρα του Βόλου.
Το κτίριο συνδυάζει τη λειτουργική αναγκαιότητα με την αισθητική και λειτουργική αξία. Πρόκειται ουσιαστικά για μία σύζευξη μνημειακού και χρηστικού χαρακτήρα σε μία ενιαία μορφολογική σύνθεση.
Τον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο στολίζει το άγαλμα της θεάς Αθηνάς. Αυτή η μεγάλων διαστάσεων μνημειακή σύνθεση είναι το έργο του Ιταλού γλύπτη Ι. Previsan.
Το άγαλμα ακολουθεί τα κλασικά εικονογραφικά στοιχεία του συγκεκριμένου τύπου (θεά Αθηνά), έχει δηλαδή περικεφαλαία και κρατάει δόρυ και ασπίδα. Η παρουσία του αγάλματος στο συγκεκριμένο χώρο είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την ίδρυση του σιδηροδρομικού σταθμού και την πρώτη λειτουργία της πρώτης αμαξοστοιχίας. Το μνημείο προσφέρει μία ξεχωριστή αισθητική αξία και αρμονία και δένει απόλυτα με το κομψό και επιβλητικό κτίριο του σταθμού.
Στο κτίριο του σταθμού, στον πρώτο όροφο, ο οποίος χρησίμευε ως χώρος κατοικίας για τον εκάστοτε σταθμάρχη, λειτουργεί εδώ και δώδεκα χρόνια το σιδηροδρομικό μουσείο Θεσσαλίας.

Στο μουσείο διασώζεται και εκτίθεται ένα πλούσιο τεκμηριακό και κειμηλιακό υλικό σχετικά με την ιστορία των σιδηροδρόμων. Συγκεκριμένα, μπορεί κανείς να θαυμάσει παλιές φωτογραφίες, τηλέγραφους, ρολόγια σταθμού, στολές εποχής, εκδοτήρια εισιτηρίων, εξαρτήματα μηχανών, έγγραφα, αρχεία, βιβλία για την αρχιτεκτονική των σιδηροδρόμων, σχέδια του Εβάριστο Ντε Κίρικο και πλήθος άλλων μικροαντικειμένων που αποτελούσαν σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα για την εποχή. Το μουσείο βρίσκεται ακόμη σε πρωταρχικό στάδιο αλλά με τη βοήθεια και την προσπάθεια των «φίλων των τρένων», εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό και στόχο έχει να γίνει ένα σύγχρονο μουσείο, που θα πληρεί όλες τις βασικές προδιαγραφές. 



Στη διπλανή φωτογραφία απεικονίζονται βασιλικά βαγόνια που μετέφεραν τον Γεώργιο τον Α. 

Το κτίριο του σταθμού, μαζί με άλλα σημαντικά δημόσια κτίρια, όπως το κτίριο Σπίρερ, το δημαρχείο, η βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Θεσσαλίας και το κτίριο τέχνης Τζόρτζιο Ντε Κίρικο, αποτελεί μάρτυρα της χρηστικής πολεοδομικής συνέχειας της πόλης. Δεσπόζει με το μοναδικό του τρόπο και κατέχει σημαντική θέση στην ιστορία του τόπου. Η εμφανής μνημειακή του υπόσταση και τα εντυπωσιακά νεοκλασικά του στοιχεία θαμπώνουν κυριολεκτικά τον επισκέπτη. Το κτίριο αποτέλεσε για την εποχή του μια νέα αισθητική έκφραση και αποτελεί για τη σημερινή εποχή ένα σίγουρα αξεπέραστο, αδιαμφισβήτητο αριστούργημα.

1961 - διασταυρωση δυο συρμών του τραίνου του Πηλίου στη στάση Βλαχάβα, αφετηρια της γραμμης τριπλού ευρους στον Βόλο-George Nathenas

Στο Σιδηροδρομικό Σταθμό του Βόλου συναντά κανείς κάτι μοναδικό στην Ελλάδα και πολύ σπάνιο σε ολόκληρο τον κόσμο. Την γραμμή τριπλού εύρους: 
- Την γραμμή κανονικού εύρους 1435 χιλιοστών, που συνδέσει σήμερα το Βόλο με τη Λάρισα και τον κύριο σιδηροδρομικό άξονα Αθήνας Θεσσαλονίκης
- την παλιά μετρική γραμμή εύρους 1000 χιλιοστών που συνέδεε την πόλη του Βόλου με την δυτική Θεσσαλία (Καρδίτσα, Τρίκαλα Καλαμπάκα) μέσω Σ.Σ. Παλιοφαρσάλου (σταθμός ενωτικής όπου γίνονταν μετεπιβίβαση ανάμεσα στην μετρική γραμμή των ΣΙδηροδρόμων Θεσσαλίας και την κανονική γραμμή Αθήνας- Λαρίσης και τέλος 
- την γραμμή εύρους 600 χιλιοστών που εξυπηρετούσε το τραινάκι του Πηλίου. Σήμερα σε κυκλοφορία σώζονται δυο τμήματα: α) το παραθαλάσιο κομμάτι Άναυρος- Αγριά και β) το Ορεινό Λεχώνια-Μηλιές.

Γραμμή τριπλού εύρους 600mm, 1000mm και 1435mm περιοχή Αγ Κωνσταντίνου Βόλος. Εδώ βλέπουμε και τριπλή αλλαγή. Ευχαριστούμε το συνάδελφο κο Σκαφίδα Δημήτρη μηχανοδηγό για τις φωτογραφίες

περιστροφική πλάκα

Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί (που ανακατασκευάστηκαν την διετία 1996-7 με πιστή αναπαράσταση της αρχικής τους μορφής) αποτελούν μαζί με τα υπόλοιπα τεχνικά έργα (γεφύρια, αντικατολισθητικά αντερείσματα, σήραγγες, καμάρες άνω διαβάσεων καλντεριμιών κλπ), μοναδικής ωραιότητας μνημεία βιομηχανικής και συγκοινωνιακής αρχιτεκτονικής του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα

Η γραμμή του Πηλίου είναι ίσως ο μοναδικός σιδηρόδρομος στην Ευρώπη (και μάλιστα πλάτους γραμμής 600 mm) που συνδυάζει 3 διαφορετικούς χαρακτήρες:
- στα πρώτα 3 χλμ διασχίζει κεντρικές οδούς και πάρκα της πόλης του Βόλου σαν αστικός τροχιόδρομος (τραμ) – μάλιστα σε τμήμα της αστικής διαδρομής του διέθετε γραμμή συνδυασμένου τριπλού εύρους αφού μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60 εισέρχονταν από αυτή τη γραμμή στο κέντρο της πόλης αμαξοστοιχίες μετρικού εύρους (τέως Σιδηροδρόμων Θεσσαλίας) προελεύσεως Καλαμπάκας και κανονικού εύρους (τέως Σιδηροδρόμων Ελληνικού Κράτους) προελεύσεως Λάρισας και Αθήνας.
- στα επόμενα 9 χλμ διασχίζει την παραθαλάσσια πεδινή περιοχή του Δυτικού Πηλίου με τα κοντινά θέρετρα (Αγριά, Λεχώνια) κινούμενος στο πλάι της συνδετήριας οδού Βόλου – Πηλίου σαν τοπικός και περιαστικός ελαφρύς σιδηρόδρομος / τροχιόδρομος  (όπως οι αντίστοιχοι οικονομικοίσιδηρόδρομοι που κατασκευάστηκαν στο Βέλγιο και την Γαλλία στα τέλη του 19ου αιώνα)

- τέλος στα τελευταία 16 χλμ μετατρέπεται σε ορεινό σιδηρόδρομο με ιδιαίτερα δύσκολα και εκτεταμένα τεχνικά έργα (κοιλαδογέφυρες, σήραγγες κλπ).

1. Η ανωτέρω ιδιομορφία σε συνδυασμό με το μουσειακό τροχαίο υλικό, την ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους διαδρομή και τα μεγάλης αισθητικής αξίας τεχνικά έργα, καθιστούν το τραινάκι του Πηλίου μοναδικό σιδηροδρομικό θησαυρό παγκόσμιας εμβέλειας, «μαγνήτη» για τα εκατομμύρια φίλους των σιδηροδρόμων και της ιστορίας της τεχνολογίας των μεταφορών και επίλεκτο προϊόν «πολιτιστικού τουρισμού».

Πηγές:
-Το κτίριο του σιδηροδρομικού σταθμού Βόλου: ένα κομψοτέχνημα με μνημειακό χαρακτήρα
http://nikaskostas.blogspot.com/2009/11/blog-post_3548.html

- Σιδηροδρομικός Σταθμός Βόλου
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%B4%CE%B7%CF%81%CE%BF%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%A3%CF%84%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%92%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%85

- Σιδηροδρομικός Σταθμός Βόλου 
http://www.diki.gr/museum/EL/city/routes.asp?building=11&route=1

- Το τραινάκι Πηλίου γιόρτασε χτες (20/8/2013) τα 110 χρόνια ύπαρξής του 
http://www.onvolos.gr/index.php/onvolosnews2/onvoloslocalnews/item/19073-to-trainaki-piliou-giortase-xtes-ta-110-xronia-yparksis-tou.html